De visie van Ardwin op de houdbaarheid van iconen, context en associaties
De functie van iconen is duidelijk. Het versterkt of vervangt tekst en laat visueel zien waar de inhoud over zal gaan. Iconen hebben een belangrijke rol in het communicatief sterk overdragen van een boodschap. Of het nu gaat om een visitekaartje, een brochure of een website.
Nog van deze tijd?
Als grafisch vormgever werk ik dagelijks met iconen. Echter vraag ik me wel steeds vaker af of de herkenbaarheid en de visuele associatie van bepaalde iconen toekomstbestendig blijft. Laat ik dit verder uitleggen aan de hand van enkele voorbeelden:
E-mail
Ik ben van 1975 en heb de opkomst van de elektronische postbus, oftewel E-mail, meegemaakt. Logischerwijs gezien vanuit die tijd ontstond daarbij het icoon van een envelop. Nu, in een tijd waarbij er wel pakketjes worden verstuurd en nagenoeg geen brieven, kun je je afvragen of de volgende generatie nog zal begrijpen waar die envelop voor staat. En inmiddels zijn er zo veel andere manieren om in contact te blijven met elkaar.
Bewaren
Een van de eerste mogelijkheden om iets extern van een computer op te slaan, was een diskette met een capaciteit van 1,2 mb. Daarna liep men rond met een usb stick in de tas. Nu worden bestanden van meer dan een gigabyte bewaard in de cloud, op een server, maar het icoon is nog steeds een afbeelding van die oude 3,5 inch diskette.
Innovatie
In de 18e eeuw deed de innovatieve gloeilamp zijn intrede en zorgde er voor dat licht door een schakelaar aan te roepen viel. Als Wille Wortel weer een geniaal idee had, werd er in de Donald Duck een gloeilamp getekend. En nog steeds wordt een uitvinding, idee of creativiteit geassocieerd met een gloeilamp. Maar in hoeverre is een klassieke gloeilamp nog het juiste symbool van innovatie?
Nog steeds de juiste associatie?
En je kan je twijfels hebben over de houdbaarheid van de volgende iconen. Wordt er nog steeds de juiste associatie gelegd bij een paperclip om een bijlage weer te geven?
Een hoorn voor telefonisch contact? Er groeien generaties na mij op die zo’n telefoon, met snoer(!), nog nooit hebben gezien, laat staan dat ze weten wat ze er mee moeten doen.
Een wereldbol voor verbindingen op het wereld wijde web? We surfen en browsen er op los.
Tandwieltjes en gereedschap voor instellingen van het programma waar je mee werkt?
Een huisje voor home, een vergrootglas voor het zoeken en uiteindelijk: vinden?
Cultuurbepalend
En dan zijn er iconen waarvan je de betekenis wel begrijpt, maar dat er een voorwerp wordt uitgebeeld dat eigenlijk niet in onze Nederlandse samenleving als zodanig wordt ingezet. Het beste voorbeeld daarvan, vind ik, is het icoon voor ‘onderwijs’.
Context
Iconen krijgen betekenis in een bepaalde context. Neem de corona pandemie als voorbeeld. Een icoon voor een ‘elleboognies’ had daarvoor geen enkele waarde gehad. Een handshake met een streep er doorheen zou niet begrepen worden. Een mondkapje of een klok met de wijzers op 9 uur waren enkel plaatjes van een voorwerp geweest.
Conclusie
Zolang een icoon een duidelijke, associatieve interpretatie voor iedereen in zich heeft, dan zou je kunnen zeggen dat het de boodschap versterkt. Maar voor hoe lang? Wordt het niet de hoogste tijd om iconen aan te gaan passen naar deze tijd? Of in ieder geval aan de cultuur van een land?
Welke iconen zie jij om je heen, waarvan jij je afvraagt of die toekomstbestendig zullen zijn? Deel ze gerust. Ik ben benieuwd.