De visie van Ardwin op de houdbaarheid van iconen, context en associaties
De functie van iconen is duidelijk. Ze versterken of vervangen tekst en laten visueel zien waar de inhoud over gaat. Iconen hebben een belangrijke rol in het communicatief sterk overdragen van een boodschap. Of het nu gaat om een visitekaartje, een brochure of een website.
Nog van deze tijd?
ls grafisch vormgever werk ik dagelijks met iconen. Maar ik vraag me wel steeds vaker af of de herkenbaarheid en de visuele associatie van bepaalde iconen toekomstbestendig blijft. Laat ik dit verder uitleggen aan de hand van enkele voorbeelden:
E-mail
Ik ben van 1975 en heb de opkomst van de elektronische postbus, oftewel e-mail, meegemaakt. Logischerwijs – gezien vanuit die tijd – ontstond daarbij het icoon van een envelop. We leven nu in een tijd waarin wel pakketjes worden verstuurd, maar nagenoeg geen brieven meer. Je kunt je dus afvragen of de volgende generatie nog begrijpt waar die envelop voor staat. Bovendien zijn er zo veel andere manieren om in contact te blijven met elkaar.
Bewaren
Een van de eerste mogelijkheden om iets extern van een computer op te slaan, was een diskette met een capaciteit van 1,2 MB. Daarna liep men rond met een usb-stick in de tas. Nu worden bestanden van meer dan een gigabyte bewaard in de cloud, op een server. Het icoon is echter nog steeds een afbeelding van die oude 3,5-inch diskette.
Innovatie
In de 18e eeuw deed de innovatieve gloeilamp zijn intrede en zorgde dat licht door een schakelaar aan te roepen was. Als Willie Wortel weer een geniaal idee had, werd er in de Donald Duck een gloeilamp getekend. En nog steeds wordt een uitvinding, idee of creativiteit geassocieerd met een gloeilamp. Maar in hoeverre is een klassieke gloeilamp nog het juiste symbool van innovatie?
Nog steeds de juiste associatie?
En je kan ook je twijfels hebben over de houdbaarheid van de volgende iconen. Leggen we nog steeds de juiste associatie bij een paperclip om een bijlage weer te geven?
Een hoorn voor telefonisch contact? Er groeien generaties na mij op die zo’n telefoon, met snoer(!), nog nooit hebben gezien. Laat staan dat ze weten wat ze ermee moeten doen.
Een wereldbol voor verbindingen op het wereld wijde web? We surfen en browsen er op los.
Tandwieltjes en gereedschap voor instellingen van het programma waar je mee werkt?
Een huisje voor home, een vergrootglas voor het zoeken en uiteindelijk: vinden?
Cultuurbepalend
En dan zijn er iconen waarvan je de betekenis wel begrijpt, maar het uitgebeelde voorwerp eigenlijk niet in onze Nederlandse samenleving wordt ingezet. Het beste voorbeeld daarvan, vind ik, is het icoon voor ‘onderwijs’.
Context
Iconen krijgen betekenis in een bepaalde context. Neem de coronapandemie. Een icoon voor een ‘elleboognies’ had daarvoor geen enkele waarde gehad. Een ‘handshake’ met een streep er doorheen zou niet begrepen worden. Een mondkapje of een klok met de wijzers op 9 uur waren enkel plaatjes van een voorwerp geweest
Conclusie
Heeft een icoon een duidelijke, associatieve interpretatie voor iedereen in zich? Dan zou je kunnen zeggen dat het de boodschap versterkt. Maar voor hoe lang? Wordt het niet de hoogste tijd om iconen aan te passen naar deze tijd? Of in ieder geval aan de cultuur van een land?
Welke iconen zie jij om je heen, waarvan jij je afvraagt of die toekomstbestendig zullen zijn? Deel ze gerust met me. Ik ben benieuwd.